رده شناسی نظام حالت اسم در زبان عربی

بحث «اِعراب اسم» در نظریه­های زبان­شناسی تحت عنوان «حالت اسم» مطرح شده و انواع الگوهای حالت‌نمایی و نشانه­های آن در زبان­های مختلف جهان معرفی شده‌است. مقالۀ حاضر با هدف بررسی این الگوهای منظم (و نظام دستوریِ حاکم بر آن­ها) در عربی قدیم و فصیح از منظر دسته­بندی­ها و اصطلاحات زبان­شناسی با تکیه بر رویکرد رده­شناسی زبان تدوین گردیده‌است. با تکیه بر ملاک­های ساختاری و صوری (مبتنی بر صورت نهایی کلمه) دو الگوی کلی را می­توان در حالت­نمایی اسم در عربی تشخیص داد: 1) اسم­های فاقد پسوندِ شمار (اسم­های مفرد و جمع مکسر) که یک نظام سه­عضوی حالت را تشکیل می­دهند (حالت فاعلی، مفعولی و مضاف­الیهی)؛ و 2) اسم­های دارای پسوندِ شمار (اسم­های مثنی، جمع مذکر سالم و جمع مؤنث) که از یک نظام دوعضوی تبعیت می­کنند (حالت فاعلی و غیرفاعلی). پژوهش حاضر کوشیده­است در هر بخش، رفتارهای غالب و نیز استثنائات را با نگاهی نظریه­بنیاد توضیح دهد و در مواردی ضمن طرح انتقاداتی از صرف­ونحو عربی، سؤالاتی را برای پژوهش­های آتی مطرح کند.